از شعارمندی تا توهم دانایی

اینک که نتایج دور اول  انتخابات رئیس جمهوری در ۸ تیر  مشخص شده است ،جا دارد پژوهشگران حوزه های سیاسی ،فرهنگی و اجتماعی تاملی عالمانه به این رویداد داشته باشند ، به نظر من  بیشتر افرادی که  هنوز به اصلاح امور کشور از  طریق صندوق انتخابات باورمند و یا با صندوق قهرکرده­اند ، جملگی دلبسته و عاشق ایران هستند اما از دو کنشگری و دو راهبرد متفاوت.

شاید ریشه بیشتر قهر تحریم کنندگان این انتخابات، فقدان گوش شنوا و “نا پاسخگویی” مدیران کشور نسبت به وضع فرهنگی ،اقتصادی و اجتماعی و سیاسی فعلی  ایران باشد.

به باور این گروه ، اصلاح امور این ملک با حضور “مدیران شعارمند” و دنیا طلب ناممکن  و روند تغییر و به سامان شدن این مرز پرگوهر  با “صندوق آرا ” موهوم  و امید به رستگاری چون سرابی بی نشان است .

بخشی دیگر از تحریم کنندگان متعلق به طبقه دینداران راستین هستند ، دینداران راستین کسانی هستند که دروغ را به حقیقت “دشمن خدا ” و تکبر را تجلی شیطان می­دانند و در باورشان نباید” حقیقت برای مصلحت دنیایی” ذبح شود.

اینگونه دین داران؛ باورمندند که ” هدف وسیله را توجیه نمی­کند”  و” اخلاق  تابع شرایط زمانی و مکانی و خودی و غیرخودی  نیست” و این گروه هرگز با مسئله با “دزد خوب آشنا”،”دکل دزد شریف ” ،”حقوق بگیر نجومی ” و “املاک خواه حکومتی”  همذات پنداری نمی کنند ، به نگاه  آنان، اخلاق عمومی در فضای رانت و بی عدالتی ،  ذبح می شود.

اما گروهی که دل به اصلاح امور کشور از  طریق صندوق انتخابات دارند، علی رغم همه نارضایتی­ها  براین باورند، راه کم هزینه برای تغییر در مسیر توسعه کشور با رجوع به صندوق انتخابات پیوند خورده است،چراکه در باورآنان کسی جز مردم ایران ،خوشبختی و سعادت آنان را نمی خواهد،

تجارب تاریخی

رفتار کشورهای همسایه ،کشورهای بلوک شرق وغرب  نشانگرآن بوده است که آنان در عرصه روابط خارجی ،دنبال منافع شان بوده اند و آنان هیچگاه   آرزوی سعادت برای این ملت  ندارند و همچنین تضاد منافعی  هم  با خوار و ذلیل شدن این کشور ندارند…

به نظر آنان  ، ساکنان فعلی کشور،بیشتر و عمیق تر از خارج نشین هم موطن ” تورم ،رانت خواری، بی عدالتی و تبعیض  را درک می­کنند و درجستجوی واقعی رهایی از آن و نیل به ساحل آرامش و سعادت هستند.

باور این گروه این است که، تغییر و اصلاح امور امری دشوار و سخت و زمانبر است و با صبر  و خون­جگر خوردن ممکن است ،به نظر می رسد این گروه  تغییر و اصلاح امور کشور  را حتی به اندک  و گشایش حتی به اندک  را بهتر از سقوط و اتلاف بیشتر ایران می دانند.

با تامل در مناظرات تلویزیونی این دوره ریاست جمهوری، می توان نگاه فرهنگی کاندیداهای رئیس جمهوری مورد واکاوی قرار گیرد ، این نگاه به فرهنگ بسیار مهم است چراکه جهت گیری و میزان درایت رئیس جمهور آینده را هم نشان می­دهد و هم بررغبت رای دادن و ندادن مردم هم تاثیر دارد.

اما چرا نوع نگاه به فرهنگ از اهمیت بالایی برخوردار است؟

از آنجاییکه  نوع نگاه به فرهنگ ؛ نوع مواجهه شدن با مسائل فرهنگی را تحت تاثیر قرار می‌دهد؛ از اهمیت فراوانی برخوردار است ،اینکه از منظر فرهنگی با مقولات اجتماعی برخورد کنیم یا امنیتی برای مردم  بسیار مهم است.آشکار است اگر نوع نگاه به فرهنگ امنیتی باشد با مظاهر فرهنگی و تکنولوژی های نو، فقط از منظرتهدید نگریسته می شود و فرصتی برای آن  متصور نیست و به تبع آن نوع برخورد سلبی را  تجویز می­کند.

اینکه با چالش‌های احتمالی در حوزه فرهنگ به صورت سلبی یا اقناعی، روبرو شویم خیلی اهمیت دارد.
باید گفت  بسیاری از مشکلات و چالش‌های فرهنگی امروز ، بازتولید “نوع مواجهه” مدیران ارشد کشور  با مشکلات بوده است که  نمونه تاریخی آن را در نوع مواجهه با ورود ویدئو و ماهواره  و  نمونه امروزی آن را در ماجرای فیتلر شکن می شود ردیابی کرد.

به نظر می رسد ، مدیران ارشد کشور و تصمیم سازان ، از نمایش خود واقعی کشور می ترسند و سعی می­کنند، چهره ساختگی و غیر واقعی را روایت کنند، این ترس بخاطر این است که کشور واقعا از ایده‌ال‌ها و آرمان‌های که در تلویزیون تبلیغ می کند بسیار دور است.

آیا  واقعا می شود بی لکنت  و ترس با تاملی کارشناسانه در مورد چالش های فرهنگی و اجتماعی کشور مانندآمار واقعی : فقر، اعتیاد ،خودکشی­ ، طلاق ، بیکاری، بزهکاری ، تجاوز به عنف  و….سخن گفت و نتیجه پژوهش­ها  هرآنچه  که باشد برای مردم تشریح کرد.

این ترس سبب شده است که ارزیابی از وضعیت فرهنگی و حتی پژوهش‌های حوزه اجتماعی و اخلاقی جامعه با ملاحظات همراه شود و طبیعی است تا زمانی این ترس حاکم باشد؛ پدیده غلو، مدح و ستایش از خود، بجای نقد و تحلیل آنچه هستیم رواج و گسترش بیشتری پیدا خواهد کرد.

تا موقعی که فرهنگ بر همه امورات، افضل نباشد و سایه سار سیاست برهمه اجزای جامعه دیکته باشد، بنیادی‌ترین چالش فرهنگی و اجتماعی کشور  همچنان باقی خواهند ماند .

متاسفانه مدیران ارشد کشور برای فرار از  این چالش ها، در این سالها راه  “انکار” ، “خودفراموشی”  و” فرافکنی و توجیه سازی “را انتخاب کرده­اند ، متاسفانه با حضور “مدیران شعارمند ”  فرهنگ ” انکار” ، “خودفراموشی”  و” فرافکنی و توجیه سازی ” بازتولید و نهادینه می شود .

از سوی “مدیران شعارمند” که دائما  عرصه مدیریتشان  را با شعار، مدح ،فرافکنی و توجیه گری گره زده اند ، به جای پاسخگویی به شعارسازی و دادن وعده های موهوم   مشغول می­شوند  و با اقدامات سطحی و عوام گرایانه، جامعه را  از حل ریشه­ای چالش ها محروم می­سازند.

البته ویژگی بارز مدیران شعارمند ، “بی‌توجهی به اطلاعات، دانش، تحقیق و پژوهش” است، بدیهی است وقتی عرصه ” عرصه شعار” باشد به تبع آن جولان بی‌‌اخلاقی، چاپلوسی و دروغ هم زیاد خواهد بود و این موجب فرافکنی مدیران شعارمند و عدم پاسخگویی آنان نسبت به وظایف محوله خواهد بود.

اینگونه مدیران به تدریج دچار توهم دانایی می شوند و خود را کارشناس همه رشته ها می دانند و صد البته با حضور فرهنگ جاه طلبی و چاپلوسی  زیردستان ،بر میزان این توهم شان اضافه می شود ،نتیجه این توهم دانایی مدیران ،فرصت سوزی ،حیف و میل شدن ثروت ملت و انجام تصمیمات  و اقداماتی ” خسارت بار” است ، تصمیمات  و اقداماتی که نه نقد می شود و نه نیازی است که پاسخگویی و اقناع عمومی بدنبال داشته باشد.

راه نجات ما از این چالش‌های اخلاقی و فرهنگی در گرو هوشیاری فرهنگی و شجاعت دیدن خودواقعی فرهنگی‌مان است تا با افزایش آستانه تحمل و تقویت فرهنگ نقد و نقادی؛ به تبع آن شاهد حضور مدیران پاسخگو و غیر شعاری باشیم  ، طبیعی است در چنین شرایطی جولان فرهنگ شعار با طعم شعائر در جامعه کمتر و حضور دانش‌ورزی و عقلانیت در حل تمامی مسائل خاصه مسائل فرهنگی بیشتر خواهد بود

یک رئیس جمهور غیرشعارمند  می تواند با کاهش چالش ها و رفع معایب فرهنگی  ، زندگی سالم و با نشاط را به برای شهروندانش به ارمغان آورد، یک رئیس جمهور غیرشعارمند،  بزرگترین هدف فرهنگی­اش  باید مبارزه با “فرهنگ توهم دانایی”  و “خودشیفتگی معرفتی” در عرصه مدیریت اجرایی باشد.

یک رئیس جمهور غیرشعارمند  بزرگترین برنامه های فرهنگی­اش را ناظر به رفع معایب فرهنگی ذیل می داند:

1. نهادینه کردن فرهنگ گفت و شنود به جای فرهنگ گفت
2. نهادینه کردن فرهنگ نقد به جای فرهنگ مدح
3. نهادینه کردن فرهنگ استعفا به جای فرهنگ عشق میز
4. نهادینه کردن فرهنگ مدارا به جای فرهنگ پرخاشگری
5. نهادینه کردن فرهنگ پاسخگویی به جای فرهنگ توجیه­گری

۶.تقویت فرهنگ سرمایه سازی به جای فرهنگ سرمایه سوزی

اما براستی برای رسیدن به آرزوی : “اقتصاد سالم” ،”فرهنگی بدور از ریا و تملق “،” اخلاقی شایسته بدور از ترس”  و “زندگی شاد و سالم ” چه کنیم .

بدیهی است تغییر و اصلاح امور کاری دشوار و سخت است و نیازمند به آموزش عمومی با حضور الگوهای چون خواجه نصیرالدین طوسی، امیرکبیر و…  دارد که بتوان بساط شعارزدگی و شعارمندی را از دایره فرهنگ سیاسی کشورحذف کند.

برای نیل به جامعه­ای سالم و شاد ،جملگی نیازمند  به داشتن یک اصول  و باوری راستین هستیم ،اصولی  که برآمده از باورهای­ست  که در آن” عقل” ؛”علم “؛” اخلاق” و “منافع ملی” محور و مدار تصمیمات و برنامه ریزی باشد نه “توهم” ؛”هذیان”؛”ریا” و “منافع فردی.

در سایه سار  به رسمیت شمردن نقش منفی”فرهنگ توهم دانایی”  و “خودشیفتگی معرفتی” در عرصه مدیریت و نیز نهادینه سازی : فرهنگ گفت و شنود ؛ فرهنگ نقد ؛ فرهنگ استعفا ؛فرهنگ مدارا ؛ فرهنگ پاسخگویی وفرهنگ سرمایه سازی  می توان  انتظار داشت درمسیر رستگاری و نیک بختی چندگامی برداریم .

با احترام

دکترحسین نورانی کوتنایی

پژوهشگر فرهنگی